Hamulec parkingowy
Każdy pojazd samochodowy oprócz hamulca zasadniczego wyposażony jest w hamulec parkingowy nazywany też hamulcem postojowym lub awaryjnym. Jego głównym zadaniem jest zabezpieczenie zaparkowanego pojazdu przed stoczeniem się (szczególnie gdy pojazd zaparkowany jest na pochyłości). W czasie ruchu pojazdu w przypadku awarii hamulca zasadniczego powinien również umożliwić kierowcy awaryjne zatrzymanie pojazdu (stąd nazwa "hamulec awaryjny").
Przez dłuższy czas sterowanie hamulcem postojowym odbywało się w sposób mechaniczny za pomocą cięgien lub linek. W samochodach ciężarowych sterowanie odbywa się za pomocą pneumatyki. W powyższych konstrukcjach sterowanie hamulcem postojowym odbywało się ręcznie za pomocą dźwigni hamulca ręcznego (stąd także nazwa "hamulec ręczny") lub nożnie za pomocą dodatkowego pedału. Jednak wraz z rozwojem elektroniki samochodowej coraz częściej pojawiają się elektryczne hamulce parkingowe sterowne modułami elektronicznymi. Coraz częściej hamulec postojowy jest uruchamiany i zwalniany w sposób automatyczny. W przypadku elektronicznego hamulca parkingowego zamiast dźwigni hamulca stosuje się specjalny przełącznik, który nie wymaga użycia dużej siły.
EPB - elektryczny hamulec postojowy
Coraz częściej w samochodach zamiast tradycyjnej dźwigni hamulca ręcznego znajdujemy przełącznik z symbolem hamulca postojowego - są to samochody wyposażone w elektryczny hamulec postojowy EPB (Electric Parking Brake). Jak sama nazwa wskazuje hamulec postojowy uruchamiany jest elektrycznie teoretycznie zwiększając komfort i bezpieczeństwo. W większości obecnie produkowanych samochodach elektryczny hamulec postojowy staje się standardem, a w niektórych dostępny jest dodatkowa opcja wyposażenia.
Jak działa elektroniczny hamulec postojowy?
W systemach EPB stosuje się dwa rozwiązania opracowane przez firmy ATE i TRW, chociaż na rynku motoryzacyjnym zaczynają pojawiać się rozwiązania innych firm takich jak np. Continental. W przypadku rozwiązania firmy ATE zastosowany jest centralny aktywator z linkami. Zastępując rękę kierowcy i tradycyjną dźwignie hamulca ręcznego centralny aktywator zaciąga linki, które współpracują z hamulcami (szczękowymi lub tarczowymi) tylnej osi. W tym rozwiązaniu same hamulce tylnej osi nie różnią się od hamulców z tradycyjnym (mechanicznym) hamulcem postojowym. Nawet wymiana klocków lub szczęk hamulcowych nie prawie identyczna jak w przypadku klasycznego układu hamulcowego. Należy pamiętać aby przed przystąpieniem do prac przy zaciskach hamulcowych należy zwolnić EPB, a po zakończeniu prac kilkukrotnie go uruchomić w celu sprawdzenia poprawności działania.
Inaczej wygląda sytuacja w rozwiązaniu opracowanym przez firmę TRW.
w rozwiązaniu TRW każdy zacisk hamulcowy wyposażony jest w silniczek z przekładnią, która przesuwa tłoczek zacisku. Mechanizm wykonawczy składa się z
silnika, przekładni, wałka napędowego z gwintem zewnętrznym i popychacza z gwintem wewnętrznym. Ruch obrotowy wałka napędowego wymusza ruch wzdłużny popychacza wewnątrz
tłoczka hamulcowego dzięki znajdującym się tam prowadnicom. Gdy popychacz oprze się o dno tłoczka to siła wzdłużna zacznie oddziaływać na tłoczek dociskając go do klocka hamulcowego. W konsekwencji tego nastąpi zaciśnięcie klocków hamulcowych na tarczy i jej zablokowanie (na postoju) lub zatrzymanie (podczas jazdy). Po wyłączeniu zasilania silnika mechanizmu napędowego
hamulca EPB tłoczek hamulcowy pozostaje w stabilnym położeniu zapewniając docisk klocków hamulcowych do tarczy. Odblokowanie hamulca możliwe jest gdy popychacz zostanie cofnięty przy rewersyjnym ruchu obrotowym wałka napędowego. Takie rozwiązanie można zastosować zarówno na osi tylnej jak i na osi przedniej.
Warto zaznaczyć, że rozwiązanie tego typu początkowo było stosowane w hamulcach tarczowych. Obecnie pojawiły się konstrukcje umożliwiające zastosowanie takiego rozwiązania także w hamulcach bębnowych (taką konstrukcję wprowadziła firma Continental. Niezależnie jakiej konstrukcji jest element wykonawczy to jego pracą steruje moduł elektroniczny. W pierwszych konstrukcjach moduł EPB zaciągał lub zwalniał hamulec przy jednoczesnym wciśnięciu/odciągnięciu przełącznika sterującego i pedału hamulca zasadniczego. Z czasem moduł EPB otrzymał więcej dodatkowych funkcji takich jak automatyczne zaciąganie hamulca parkingowego po zgaszeniu silnika i automatycznie zwalnianie hamulca parkingowego przy lekkim dodaniu gazu podczas ruszania, a także takiej funkcji jak asystent podjazdu pod wzniesienie (Hill Hold).
Elektryczny hamulec postojowy zwiększa bezpieczeństwo
EPB niewątpliwie zwiększa bezpieczeństwo ponieważ:
- EPB automatycznie uruchamia hamulec postojowy po zgaszeniu silnika, co eliminuje ryzyko zapomnienia przez kierowcę zaciągnięcia hamulca postojowego jak w przypadku tradycyjnego hamulca postojowego.
- Wyeliminowane zostało ryzyko zbyt słabego zaciągnięcia hamulca postojowego, co mogło się zdarzyć w tradycyjnych hamulcach postojowych.
- Bardziej efektywna funkcja hamulca awaryjnego (o awaryjnym hamowaniu za pomocą EPB w dalszej części artykułu).
Dyskusyjna może być kwestia usytuowania przycisku sterującego EPB. Najczęściej usytuowany jest na konsoli środkowej między fotelami (w miejscu tradycyjnej dźwigni hamulca postojowego). Jednak jest kilku producentów, którzy montują przyciski sterujące po lewej stronie kierowcy. Wówczas w razie zasłabnięcia kierowcy, pasażer nie ma możliwości awaryjnego wyhamowania samochodu. Zaznaczyć trzeba, że taki problem jest też w samochodach z tradycyjnym hamulcem postojowym, gdzie dźwignia hamulca usytuowana jest po lewej stronie kierowcy lub w przypadku hamulec postojowy uruchamiany jest za pomocą pedału hamulca postojowego.
Awaryjne hamowanie elektronicznym hamulcem postojowym
Awaryjne zatrzymanie pojazdu za pomocą elektryczne jest bardziej efektywne w porównaniu do tradycyjnego hamulca postojowego. W sytuacjach awaryjnych zwykły hamulec postojowy hamuje tylko dwoma tylnymi kołami. Często podczas takiego hamowania zwykłym hamulcem dochodzi do zablokowania tylnych, co może stwarzać niebezpieczne sytuacje.
W przypadku awaryjnego hamowania elektrycznym hamulcem postojowym zwykle hamowane są wszystkie koła ponieważ EPB wykorzystuje w tym celu układ hydrauliczny i ABS. W takiej sytuacji awaryjne hamowanie jest bardziej skuteczne i bezpieczne. Jeżeli jest awaria hydraulicznego układu hamulcowego w wyniku utraty płynu hamulcowego EPB w dalszym ciągu współpracuje z hydraulicznym układem hamulcowym, a właściwie z jego sprawnym obwodem. Natomiast przy całkowitej utracie płynu hamulcowego EPB hamuje tylnymi kołami, ale w taki sposób że nie blokuje tylnych kół.
Jak awaryjnie hamować elektrycznym hamulcem postojowym? - należy cały czas trzymać wciśnięty/odciągnięty do góry przycisk przez cały czas awaryjnego hamowania. Jedno naciśnięcie/odciągnięcie do góry przycisku nic nie da ponieważ system jest zabezpieczony przed przypadkowym użyciem EPB za pomocą przycisku sterującego.
Odczucia podczas awaryjnego hamowania za pomocą EPB są zbliżone do umiarkowanego hamowania tradycyjnym hamulcem.
Biorąc pod uwagę fakt iż w sytuacjach awaryjnych takich jak np. awaria hamulców pojawia się stres i wychodzi brak doświadczenia jest bardzo prawdopodobne, że awaryjne hamowanie za pomocą EPB będzie bardziej efektywne i bezpieczne.
Eksploatacja pojazdu z EPB od kierowcy nie wymaga od kierowcy zmiany w technice jazdy, ale stawia wyższe wymagania w zakresie obsługi i naprawy. Wymiana tylnych klocków hamulcowych lub szczęk wymaga zastosowania specjalnych funkcji serwisowych lub użycia komputera diagnostycznego producenta pojazdu pozwalającego na cofnięcie tłoczków, kalibrację i diagnostykę. Po wymianie tylnych klocków hamulcowych lub szczek wymagana jest kalibracja EPB. W przypadku awarii jakiegoś podzespołu systemu EPB czasami warto go wymienić na nowy niż podejmować próbę naprawy. Oczywiście są firmy zajmujące się naprawą podzespołów EPB, które dają gwarancje na swoją naprawę, ale mogą bronić się tym że przyczyną awarii naprawianego podzespołu jest inny podzespół którego nie naprawiali.
Wady elektrycznych hamulców postojowych.
Elektryczne hamulce postojowe mimo swoich zalet nie są pozbawione wad. Usterki EPB pojawiają się najczęściej w samochodach mocno wyeksploatowanych. Usterki EPB najczęściej pojawiają się zimą, ale nie jest to regułą. Wpływ na usterki EPB może mieć stan zacisków, tłoczków oraz innych mechanizmów. Wraz z eksploatacją w silnikach sterujących zużywają się szczotki. Rzadziej pojawiają się problemy z elektronika sterującą, jednak błędy sterownika EPB mogą pojawić się przy spadkach napięcia. Problemy ze zwolnieniem hamulca mogą pojawić się w przypadku słabego akumulatora. W okresie zimowym, przy niskich lub ujemnych temperaturach, gdzie kumulują się wszystkie możliwe usterki: zły stan zacisków hamulcowych, zużyte szczotki silników sterujących EPB, słaba sprawność akumulatora, może dojść do unieruchomienia pojazdu przez EPB. W niektórych modelach istnieje możliwość zwolnienia hamulca postojowego w sposób mechaniczny - z reguły nie jest to łatwe zadanie. Czasami trzeba dostać się do ukrytej dźwigni zwalniającej w bagażniku lub pod osłonami w konsoli środkowej. W bardziej ekstremalnych przypadkach dojście do mechanizmu zwolnienia hamulca postojowego jest pod samochodem.
Dla tradycjonalistów sam fakt, że samochód wyposażony w EPB jest wadą, ponieważ uważają, że w takim samochodzie pozbawieni są przyjemności z jazdy z użyciem hamulca tzw. ręcznego. Może i coś w tym jest, ale ilu jest takich co w codziennym życiu jeżdżą z użyciem hamulca ręcznego? w rajdach i wyścigach jak najbardziej tak, ale w normalnych warunkach jazda z hamulcem ręcznym może być niebezpieczna. Oczywiście nie każdy tradycjonalista musi mieć żyłkę rajdowca i po prostu woli proste i zwykłe rozwiązania. i dla takich tradycjonalistów dostępne są nowe samochody z klasycznym hamulcem postojowym.
