Niezależnie od stopnia zaawansowania, czterosuwowe silniki spalinowe wymagają odpowiedniego smarowania części ruchomych oraz odpowiedniego chłodzenia. Właściwy olej silnikowy (zgodny z wymogami Producenta) zapewnia smarowanie części ruchomych silnika oraz odbiera ciepło z tłoków, panewek, a w silnikach turbodoładowanych odbiera ciepło z ośki wirnika turbosprężarki. Ponad to odpowiedni olej silnikowy zapewnia uszczelnienie elementów silnika (tłoki, cylindry, pierścienie)oraz utrzymuje wnętrze silnika w czystości a także zabezpiecza przed korozja. Aby olej silnikowy mógł spełnić stawiane mu zadanie w silniku musi być jego odpowiednia ilość. Producenci określają ile oleju powinno być w silniku, a jego poziom można sprawdzić za pomocą specjalnej miarki poziomu oleju (tzw. bagnetu) lub za pomocą czujnika poziomu oleju. Poziom oleju powinno się sprawdzać gdy pojazd stoi na równym podłożu, na zimnym silniku lub na rozgrzanym silniku, co najmniej po 5-10 minutach od wyłączenia silnika. Prawidłowy poziom oleju powinien mieścić się pomiędzy maksimum a minimum na wskaźniku miarki oleju lub na wyświetlaczu. Jeżeli poziom oleju jest na minimum lub poniżej minimum należy jak najszybciej go uzupełnić dolewając odpowiedni olej.
Bardzo często trzeba uzupełniać olej w silniku – jakie są przyczyny nadmiernego zużycia oleju?
Jeżeli dość często musimy uzupełniać olej silnikowy, to należy ustalić przyczynę. Przyczyn ubytków oleju może być wiele – niewłaściwa eksploatacja, uszkodzenie mechaniczne, wada materiałowa lub niewłaściwy montaż. Generalnie przyczynami nadmiernych ubytków oleju mogą być:
- wycieki oleju silnikowego poza silnik
- nadmierne spalanie oleju przez silnik
Teoretycznie łatwiej jest sprawdzić wycieki oleju z silnika niż ustalić przyczynę nadmiernego spalania oleju przez silnik. Wyciek oleju z silnika może przydarzyć się zarówno w nowym jak i w starym pojeździe. Ze względu na budowę silnika miejsc wycieków oleju może być wiele. Wycieki oleju mogą być niewielkie, przyjmujące formę zapocenia, a czasami wycieki są obfite lub w najgorszym przypadku nagłe, gdzie w krótkim czasie wycieka bardzo duża ilość oleju. Czasami przy rozległym zaolejeniu silnika lokalizacja źródła wycieku nie jest łatwa i oczywista. W przypadku rozległego wycieku należy umyć zaolejone podzespoły, uruchomić silnik i obserwować. Jeżeli wyciek nie pojawia się od razu, to można przejechać kilka kilometrów ze zmiennym obciążeniem silnika. Czasami wycieki pojawiają się dopiero po przejechaniu kilkunastu lub nawet kilkuset kilometrów. Bardzo często w serwisie, jeżeli mechanik nie może zlokalizować miejsca wycieku to pojazd jest wydawany klientowi i umawiana jest wizyta za kilka dni.
Typowe miejsca wycieków oleju z silnika:
Wyciek oleju na połączeniu miski olejowej z blokiem silnika czyli nieszczelna uszczelka miski oleju. Można sprawdzić dokręcenie śrub miski olejowej, ale najczęściej trzeba wymienić uszczelkę miski oleju. Do tej czynności należy spuścić olej z silnika. W zależności od konstrukcji pojazdu dostęp do demontażu miski oleju może być dobry, a w niektórych przypadkach, aby zdemontować miskę oleju należy wyciągnąć silnik lub zdemontować wózek zawieszenia (ramę pomocniczą). Są konstrukcje, gdzie do miski olejowej przykręcany jest przedni dyferencjał, a przez miskę olejową przechodzi półoś napędowa.
Wyciek oleju przez uszczelkę pokrywy zaworów nie jest trudny w lokalizacji, gdyż we współczesnych silnikach pokrywa zaworów znajduje się w górnej części silnika. Teoretycznie wymiana uszczelki pokrywy zaworów nie jest skomplikowaną operacją, a koszty zarówno części jak i robocizny nie powinny być wygórowane.
Wyciek oleju przez tylny uszczelniacz wału korbowego – to wyciek, który można zaobserwować na połączeniu silnika i skrzyni biegów. Aby wymienić tylny uszczelniacz wału korbowego konieczne jest oddzielenie silnika od skrzyni biegów i demontaż koła zamachowego. Koszt naprawy może być wysoki. W zależności od konstrukcji pojazdu na wykonanie tej naprawy katalogi przewidują średnio od 4 do 9 roboczogodzin, a czasami nawet więcej. Dodatkowo oprócz samego uszczelniacza konieczne będzie zastosowanie dodatkowych części technologicznych np. śruby mocujące koło zamachowe do wału korbowego, śruby mocujące tarczę sprzęgła lub śruby mocujące konwerter automatycznej skrzyni biegów. Niektórzy Producenci przy każdym demontażu skrzyni biegów wymagają aby wymienić siłownik sprzęgła (tzw. wysprzęglik), a także uszczelniacze półosi jeżeli do demontażu skrzyni biegów konieczny był ich demontaż. W zależności od marki i modelu części technologiczne są różne.
Wyciek oleju przez przedni uszczelniacz wału korbowego – to wyciek, który można zaobserwować w przedniej części pojazdu, w okolicy koła pasowego napędzającego inne akcesoria podłączone do silnika. W zależności od konstrukcji silnika naprawa wg katalogów może wynosić od 2 do 10 roboczogodzin. W celu wymiany uszczelniacza wału korbowego przód na w najprostszych i najtańszych rozwiązaniach na pewno konieczny jest demontaż paska akcesoriów i koła pasowego. Najczęściej są to silnika z łańcuchami rozrządu, które są zasłonięte dodatkową osłoną, a uszczelniacz wału osadzony jest w takiej osłonie/obudowie. Jeszcze w innych silnikach łańcuch i koła rozrządu znajdują się w tylnej części silnika. W takim przypadku naprawa nie jest zbyt kosztowna i nie wymaga wielu części technologicznych. Jednak w większości przypadków do wymiany przedniego uszczelniacza wału konieczny jest także demontaż paska rozrządu, co technologicznie wiąże się z koniecznością jego wymiany. Jeżeli jest konieczność demontażu paska rozrządu warto rozważyć również wymianę innych uszczelniaczy (uszczelniaczy wałka lub wałków rozrządu) oraz innych części jak np. pompa wody, których konieczność wymiany wymusi zdublowanie kosztów takich jak robocizna demontażu paska rozrządu i koszt nowego kpl. paska rozrządu.
Wyciek oleju przez uszczelniacz wałka rozrządu – występuje w silnikach, gdzie napęd rozrządu przekazywany jest paskiem zębatym rozrządu. Najczęściej widoczny jest jako wyciek wyciekający spod osłony rozrządu, szczególnie w dolnej części, co może sugerować, że wyciek oleju spowodowany jest nieszczelnością uszczelniacza wału korbowego. Faktycznie dopiero po demontażu osłony rozrządu wyciek z uszczelniacza wałka rozrządu może być potwierdzony. Podobnie jak w przypadku wymiany uszczelniacza wału korowego przód, wymiana uszczelniacza wałka rozrządu w zależności od konstrukcji silnika może zająć od 2 do 10 godzin i konieczny jest demontaż paska akcesoriów, demontaż i wymianą kpl. rozrządu dla tego w celu uniknięcia dublowania kosztów warto wymienić inne uszczelniacze i pompę wody jeżeli jej napęd przekazywany jest przez pasek rozrządu.
Wyciek oleju spod dekla, przedniej lub tylnej osłony silnika. Dekiel, czyli ukształtowana z blachy lub odlewu aluminium osłona przylegająca płaszczyzną do płaszczyzny bloku silnika lub głowicy. Takie osłony najczęściej występują w silnikach wyposażonych w łańcuch lub łańcuchy rozrządu, oczywiście mogą także ułatwiać dojście do innych podzespołów, np. do zamontowania blokad. Do uszczelnienia takiej osłony może służyć odpowiednio ukształtowana, specjalna masa uszczelniająca (potocznie nazywana silikonem) lub specjalny preparat uszczelniający. Koszt uszczelnienia takiej pokrywy uzależniony jest od jej lokalizacji i określony w katalogach robocizny. Przykładowo jeżeli demontażu i montażu przedniej osłony silnika przeważnie konieczny jest demontaż koła pasowego oraz paska akcesoriów – przybliżony katalogowy czas naprawy to 2,5 roboczogodziny. W przypadku tylnej obudowy rozrządu (silniki Ingenium Jaguar Land Rover) do jej demontażu konieczny jest demontaż skrzyni biegów oraz koła zamachowego. Przy demontażu tej osłony wymagana jest również wymiana uszczelniacza wału korbowego tył. Przybliżony czas katalogowy od 6 roboczogodzin wzwyż.
Wyciek oleju przez korki / zaślepki. W silnikach i innych podzespołach stosuje się różnego rodzaju korki i zaślepki. Są to najczęściej elementy metalowo gumowe, plastikowe lub metalowe. Bardzo często służą one do zamknięcia a raczej zaślepienia otworów technologicznych przez które np. blokuje się wałki rozrządu lub sprawdza się jego ustawienie. Koszty wymiany takich elementów nie są wysokie ponieważ zarówno cena tych elementów jak i robocizna nie są wysokie. Dojście do tych elementów raczej jest łatwo dostępne i nie zajmie mechanikowi zbyt wiele czasu. Wypadnięcie takiej zaślepki może spowodować duże i nagłe wycieki oleju.
Wycieki oleju z układu smarowania turbosprężarki. Turbosprężarka podczas swojej pracy musi być dobrze smarowana, a także chłodzona. Za smarowanie i częściowe odprowadzanie ciepła odpowiada układ olejowy. Do turbosprężarek pod ciśnieniem przewodami olejowymi doprowadzany jest olej, a przewodami spływowymi o większej średnicy olej odprowadzany jest do miski oleju. Na połączeniach z tymi przewodami umieszczone są uszczelki lub o-ringi, które mogą ulec rozszczelnieniu. Inną sprawą jest wewnętrzne rozszczelnienie turbosprężarki. W przypadku wewnętrznego rozszczelnienia się turbosprężarki olej może przeciekać do układu dolotowego silnika lub do układu wydechowego. W jednym i drugim przypadku zjawisko jest niebezpieczne. Olej w układzie dolotowym może doprowadzić do rozbiegania się silnika, tzw. efekt „wściekłego Diesla”. Olej tłoczony do układu wydechowego może zapchać katalizator lub filtr cząstek stałych. Koszt nowej turbosprężarki to wydatek od kilku do nawet kilkunastu tysięcy złotych. Uszkodzoną turbosprężarkę można oddać do regeneracji. Koszty regeneracji turbosprężarki są o wiele niższe niż koszty nowej turbosprężarki, jednak regeneracja powinna być wykonana w profesjonalnych zakładach, przy użyciu profesjonalnych narzędzi i podzespołów. Robocizna wymiany również uzależniona jest od umiejscowienia turbosprężarki. W niektórych konstrukcjach turbosprężarka jest na wierzchu, a w niektórych (szczególnie w silnikach widlastych) dostęp do turbosprężarki jest utrudniony i wymaga demontażu wielu podzespołów, co może wymagać wymiany innych części technologicznych.
Wycieki oleju przez filtr lub obudowę filtra oleju. Najczęściej spowodowane jest to błędnym montażem filtra olejowego, a ze względu na ciśnienie oleju wyciek może być intensywny, rozległy i powodujący nagłą utratę oleju.
Wyciek oleju przez czujniki. Kiedyś jedynym czujnikiem mającym styczność z lejem silnikowym był czujnik ciśnienia oleju. W obecnych silnikach czujników mających styczność z olejem jest więcej, np. czujnik poziomu oleju lub czujnik temperatury oleju. Czasami przez takie czujniki przecieka olej. Wymiana czujnika ciśnienia oleju nie powinna być skomplikowana. Bardziej skomplikowaną naprawą może okazać się wymiana czujnika poziomu oleju, do którego wymiany trzeba zdemontować miskę oleju. Czasami wyciek oleju przez czujnik może spowodować pełzanie oleju wiązką do innych podzespołów. W jednej z brytyjskich marek takie zjawisko występuje w silnikach 4.4 D, gdzie olej przeciekający przez czujnik poziomu oleju poprzez wiązkę silnika dostaje się do modułu aktuatora prawej turbosprężarki i powoduje wyświetlanie się kontrolek lub utratę mocy silnika.
Inne wycieki oleju z silnika. Czasami do silnika zamontowane są podzespoły, które smarowane są olejem silnikowym, np. pompa podciśnienia (pompa vacuum), system zmiennych wzniosów zaworów oraz inne. W przypadku wycieków oleju z uszczelki pompy podciśnienia jej wymiana nie jest kosztowna i czasochłonna.
